Çölyak hastalığı, bağırsaklarda gluten adı verilen bir proteinin neden olduğu bir bağırsak rahatsızlığıdır. Genellikle çocuklukta teşhis edilse de yetişkinlerde de görülür. Yapılan araştırmalar, çölyak hastası yetişkinlerin yaklaşık %45’inin tanı almamış olduğunu göstermektedir. Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri genellikle sinsi bir şekilde başlar ve kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkiler. İşte çölyak hastalığının en sık rastlanılan belirtileri:
- İshal, kabızlık
- Karın ağrısı, mide bulantısı, kusma
- Cilt problemleri
- Kilo kaybı, anemi
- Kas krampları, kemik ağrısı
- Adet düzensizliği
Bunlar sadece çölyak hastalığının en sık rastlanılan belirtileridir. Ancak, bazı yetişkinlerde hiçbir semptom gözlemlenmemektedir (sessiz çölyak hastalığı). Bu nedenle, çölyak hastalığından şüpheleniliyorsa, mutlaka bir doktora başvurulması gerekmektedir. Doktor, çölyak hastalığı teşhisi için kan testleri ve endoskopi gibi işlemler yapabilir.
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, vücudun glutene karşı verdiği bir tepki sonucunda gelişen bir bağırsak hastalığıdır. Gluten, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir ve çölyak hastaları tarafından tolere edilemez. Bu durum, ince bağırsakta tahribata yol açar ve vücut besin yoksunu kalır. Çölyak hastalarının yaşamları boyunca sıkı bir glütensiz diyet uygulaması gerekmektedir.
Çölyak hastalığı kalıtsal olabilir. Ayrıca, enfeksiyonlar ve bağışıklık sistemi bozuklukları da nedenler arasındadır. Bu hastalık, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ve genellikle teşhis edilmesi uzun sürer
Çölyak Hastalığı Belirtileri
Çölyak hastalığı çok çeşitli belirtilere sahip olabilir. Bazı kişilerde hiçbir semptom görülmezken, diğerleri ciddi sağlık sorunları yaşarlar. En yaygın belirtileri arasında sindirim sistemi problemleri, cilt problemleri, kilo kaybı, halsizlik ve anemi yer alır. Tedavi edilmediği sürece ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Çölyak hastalığı cilt problemleri, rahatsızlık hissi, karın ağrısı, bulantı ve kusma da dahil olmak üzere bir dizi sindirim sistemine özgü semptomlara neden olabilir.
Çölyak hastalığı tanısında kan testleri ve bağırsak biyopsisi en yaygın yöntemlerdir. Biyopsi, ince bir iğne kullanarak bağırsağın içinden bir örnek alınarak yapılır.
- Karın ağrısı ve gaz
- Kilo kaybı
- Yorgunluk ve halsizlik
- Cilt problemleri
| Belirtiler | Teşhis Yöntemleri |
|---|---|
| Kilo kaybı | Kan testleri, biyopsi |
| Cilt problemleri | Kan testleri, biyopsi |
| Karın ağrısı, gaz ve hazımsızlık | Biyopsi, kan testleri |
| Halsizlik ve yorgunluk | Kan testleri, biyopsi |
Çölyak hastalığı, belirtilerinin diğer sağlık sorunlarıyla benzer olması nedeniyle teşhis edilmesi zor bir hastalıktır. Geçici bir şelasyon diyeti uygulamak, semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir ancak teşhis ve tedavi için bir doktorla görüşmek en doğrusudur.
Glütensiz Diyet
Çölyak hastalarının günlük hayatında en büyük zorluklardan biri de glütensiz beslenmelerini sağlamaktır. Çünkü birçok gıda, glüten içerir. Bu nedenle, çölyak hastaları, glüten içeren tahıl, un, ekmek, makarna, bisküvi, kek, pizza ve benzeri yiyeceklerden uzak durmaları gerekir. Yine de, glütensiz diyetle birçok yiyecek hala mevcuttur. Tam tahıllı pirinç, mısır, patates ve bazı glutensiz yiyecekler örnek verilebilir. Glütensiz diyetin nasıl uygulanacağı konusunda, hastaların diyetisyenler tarafından hazırlanmış özel bir diyet planına ihtiyacı vardır. Ayrıca, yiyecek etiketlerini okumaları, restoranlara önceden haber vermeleri ve yiyecekleri kendilerine sunmak için hazırlanması gereken ayrı bir yemeğin hazırlanmasını istemeleri önemlidir.
Komplikasyonlar
Çölyak hastalığı tedavi edilmediğinde, vücutta gluten alımının devam etmesi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Küçük bağırsakta hasar meydana gelmesi, emilim problemleri yaşanması ve yaşam kalitesinin düşmesi gibi problemlerin yanı sıra, kanser ve osteoporoz gibi ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Kanser; çölyak hastalığı olan kişilerde daha fazla görülen bir durumdur. Bağırsak kanseri, lenfoma ve hematojen maligniteler çölyak hastalığına bağlı olarak görülebilir. Bu nedenle, erken tanı ve tedavi oldukça önemlidir.
Osteoporoz; çölyak hastalığının tedavi edilmemesi sonucunda, kemik yoğunluğunda azalma meydana gelebilir. Bu durum erken kemik kırıklarına sebep olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Osteoporozun önüne geçmek için, erken teşhis ve tedavi son derece önemlidir.
Belirtiler ve semptomlar iyileşse bile, çölyak hastalığından kaynaklanan sağlık sorunları tedavi edilmediğinde ortaya çıkabilir. Bu nedenle, çölyak hastalarının düzenli olarak kontrollerini yaptırmaları ve tedavi sürecini takip etmeleri önemlidir.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Çölyak hastalığı tedavisi, tek bir yöntemle yapılamayacak kadar karmaşıktır. Tedavi genellikle, hastalığın yaygınlığına ve semptom şiddetine bağlıdır. Öncelikli olarak, glütenden tamamen kaçınmak en etkili tedavi yöntemidir. Glütensiz diyete uyum sağlamak, barsakların iyileşmesini ve semptomların hafifletilmesini sağlar. İlaçlar da semptomların azaltılmasında veya tamamen yok edilmesinde faydalı olabilir. Hastaları yatıştırmak için kullanılan anti-enflamatuar ilaçlar ve steroidler, tedaviye yardımcı olabilir. Ayrıca D vitamini ve demir düzeylerinin takviyesi de, hastaların daha iyi hissetmelerine yardımcı olabilir. Sonuç olarak, çölyak hastalarının başarılı glütensiz diyet tedavisi, barsakların iyileşmesine ve daha iyi bir yaşam kalitesine yol açabilir.
Önleme
Çölyak hastalığından korunmak, sağlıklı bir yaşam sürdürmek için oldukça önemlidir. Çölyak hastalığı diğer bağışıklık sistemi hastalıklarında olduğu gibi, bağışıklık sisteminin yanıltması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Her yaşta ortaya çıkabilen çölyak hastalığı, genellikle çocukluk çağında teşhis edilir.
Çölyak hastalığından korunmak için glütensiz beslenmek gerekmektedir. Glütensiz diyet, çölyak hastalığına sahip kişiler için ömür boyu devam etmelidir. Ayrıca, gluten içeren ürünlerden uzak durarak hastalığın semptomlarını en aza indirmek mümkündür.
Çölyak hastalığı riskini en aza indirmek için, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek gerekmektedir. Bu, düzenli egzersiz yapmak, yeterli ve dengeli beslenmek, sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak anlamına gelir. Aynı zamanda, ailede çölyak hastalığı öyküsü varsa, düzenli kontrol yaptırmak ve erken teşhis için doktorunuza danışmak önemlidir.
- Gluten içeren yiyeceklerden uzak durun
- Glütensiz ürünler tüketin
- Sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyin
- Ailede çölyak hastalığı öyküsü varsa, düzenli kontrol yaptırın ve erken teşhis için doktorunuza danışın.
