Günümüzde hayatın hızlı temposu, iş stresi, pandemi gibi faktörler psikolojik hastalıkların artmasına neden oluyor. Bu hastalıkların belirtilerinin farkında olmak, tanı ve tedavi süreçlerinde oldukça önemlidir. Depresyon, anksiyete, obsesif-kompulsif bozukluk, fobik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, bipolar bozukluklar, şizofreni ve kişilik bozuklukları gibi çeşitli psikolojik hastalıkların belirtileri belirgin hale gelebilir. Bu belirtilerin farkında olarak hareket etmek, erken teşhis ve tedavi sürecinde büyük önem taşır ve hastanın yaşam kalitesini olumlu yönde etkiler.
Depresyon Belirtileri
Depresyon, birçok insanın hayatında en az bir kez deneyimlediği yaygın bir psikolojik hastalıktır. Depresyon belirtileri, günlük işlerden zevk alamama, mutsuzluk, hüzün ve çökkünlük hissi, iştahta değişimler, kilo kaybı ya da kilo alma, uyku problemleri, enerji eksikliği gibi fiziksel belirtiler gösterir. Bu belirtiler, diğer hastalıkların belirtileriyle karıştırılabilir, bu nedenle doğru tanı koymak için bir uzmandan yardım almak önemlidir. Depresyon tedavi edilebilir bir durum olmasına rağmen, hafife alınmamalıdır. Kendine veya başkasına zarar verebilecek düşünceler veya davranışlar varsa bir sağlık uzmanıyla hemen temasa geçmek önemlidir.
Anksiyete Belirtileri
Anksiyete belirtileri, kişinin stres ve kaygı yaşadığı durumlarda ortaya çıkar. Kişi, duruma gereğinden fazla tepki verir ve tedirgin hisseder. Anksiyete durumunda yaygın olarak görülen belirtiler arasında nefes alma zorluğu, terleme, çarpıntı, uyku problemleri ve yorgunluk yer alır. Aynı zamanda, mide bulantısı, karın ağrısı, baş dönmesi ve kas gerginliği gibi fiziksel belirtiler de ortaya çıkabilir.
Anksiyete belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir ve birçok kişi bu belirtileri deneyimleyebilir. Anksiyete belirtileri tedavi edilebilir ve kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir durum olduğundan, mutlaka bir uzmana danışmak gerekir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), tekrar tekrar yapmaya meyilli olduğumuz düşünceler ve davranışlarla karakterize edilir. İşe gitmeden önce kapıyı kontrol etme, elleri sürekli yıkama ya da sayma, bu düşüncelerin ve davranışların örnekleridir. Obsesyonlar genellikle kişinin kendi kontrolünün dışında ortaya çıkar ve tekrarlayan, zorlayıcı ve rahatsız edicidir. Davranışlar (kompulsiyonlar) ise obsesyonları gidermek için geçici bir rahatlama sağlar. OKB belirtileri, kişinin hayat kalitesini düşürür ve gündelik aktivitelerinde kısıtlamalara yol açabilir. Danışmanlık, terapi ve ilaçlar OKB’nin tedavisinde etkili araçlardır.
Kaygı Belirtileri
Kaygı belirtileri her bireyde farklı seviyelerde görülebilir. Ancak, obsesif kompulsif kaygı belirtileri arasında bazı ortak davranış biçimleri yer alır. Bu belirtiler arasında el yıkama, kontrol etme, sayı sayma ve evden çıkma gibi davranışlar görülebilir.
- El yıkama: Kirlilik, bakteriler gibi konularda aşırı endişe hissedilip sürekli el yıkama gereksinimi duyulabilir. Bu davranış, normal hijyen ihtiyacından daha sık ve daha uzun süre devam eder.
- Kontrol etme: Sürekli olarak kapıyı kilitlediğinden, fırınını kapadığından emin olmak gibi davranışlar, aşırı kontrol ihtiyacından kaynaklanabilir.
- Sayı sayma: Aşırı kaygı nedeniyle, bireyler belirli rakamları sürekli olarak sayarlar. Örneğin, sokakta yürürken her adımda sayı sayabilirler.
- Evden çıkma: Karşılarına çıkabilecek potansiyel tehlikelerden dolayı, evden çıkmama eğilimi gösterirler. Bu belirtiler, kişinin günlük hayatını da olumsuz yönde etkileyebilir.
Obsesif kompulsif kaygı belirtilerinin tedavisi için terapi, ilaç kullanımı ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir.
Fobik Bozukluk Belirtileri
Fobik bozukluk, belirli olay ya da durumlarda takıntılı bir korku yaşanmasıdır. Bu korkuların nedeni genellikle gerçek hayatta ortaya çıkan tehlikeye göre gereksiz ve abartılıdır. Fobik bozukluğun belirtileri, kişinin yaşadığı korkunun konusuna bağlı olarak değişebilir. Örneğin yükseklik korkusu yaşayan bir kişi, yüksek binalarda sürekli hissedilen peltekleşme veya baş dönmesi, terleme, ürperti veya çarpıntı gibi belirtiler hissedebilir. Kapalı alan fobisi olan bir kişi ise kalabalık, dar alanlar veya asansörlerde bulunmakta zorlanabilir. Su fobisi olan kişiler, deniz ya da havuz gibi yerlerde sürekli bir kaygı hissedebilirler. Bu tür korkuların diğer örnekleri arasında hayvanlar, kan veya yaralanma teması yer alır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğu, yaşanılan travmatik bir olayın etkisiyle ortaya çıkar. Bu olaylar askeri müdahaleler, tecavüz, doğal afetler gibi olağanüstü durumlardır. Bu durumda kişi devamlı bir korku hissi yaşar, uyku sorunlarıyla başa çıkmakta zorlanır, kabuslar ve anılarla tekrar tekrar yüzleşir. Yaşanan bu problemler ise kişinin yaşam kalitesini düşürür. Tedavi edilmediği taktirde, psikolojik sağlık sorunlarının derinleşmesine neden olabilir. Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan insanlar, gözlemleyenlere her zaman kolayca anlaşılamazlar, bu nedenle belirtilerin zamanında fark edilmesi önemlidir.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluk, kişinin manik ve depresif aşamaları arasında değişkenlik gösteren ruh halini ifade eder. Bu durumda kişi, çok mutlu, enerjik bir süreçten sonra depresif anlara da geçiş yapabilir. Bipolar bozukluk belirtileri farklılık gösterse de, genellikle kişinin ruh halindeki ani değişimlerle birlikte yaşanan diğer semptomlarla ortaya çıkar.
- Bipolar depresyon belirtileri arasında düşük ruh hali, umutsuzluk, yorgunluk, uyku problemleri, düşünce ve konsantrasyon yeteneği kaybı gibi belirtiler gözlemlenir.
- Bipolar mani belirtileri ise konuşma hızlanması, düşünceler arasında bağlantı kurma güçlüğü, enerjik hissetme, az uyuma ve davranışlarda sıra dışılık şeklinde kendini gösterir.
Bipolar bozukluk genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi yoluyla tedavi edilebilir. Kişilerin yaşam kalitesini artırmak için doğru tanı ve tedavi yöntemleri önemlidir. Bu nedenle bipolar bozukluk belirtilerini fark eden kişiler, bir uzman yardımı alarak daha sağlıklı bir yaşam sürdürmek için adım atabilirler.
Bipolar Depresyon Belirtileri
Bipolar depresyonu olan kişiler genellikle düşük ruh hali, aşırı üzgünlük ve umutsuzluk hissi yaşarlar. Uykusuzluk, yorgunluk, aşırı uyku eğilimi ve ağırlık hissi gibi uyku problemleri görülür. Düşünce ve konsantrasyon yeteneği de kaybolabilir ve kişi genellikle gelecekle ilgili karamsar düşüncelere kapılabilir.
Bunlarla birlikte, bipolar depresyonu olan kişilerde normal depresyondan farklı olan bazı belirtiler de görülebilir. Örneğin, kişi daha yavaş konuşur ve hareket eder, yeme isteğinde artış olur ve günlük aktivitelere katılmak için motivasyonu yoktur.
Bipolar Mani Belirtileri
Bipolar bozukluğun manik aşaması, kişinin ruh halinde belirgin değişiklikler gösterir ve oldukça sıra dışı davranışlar göstermeye başlar. Kişi, konuşması hızlanır ve bazen düşünceler arasında bağlantı kurma güçlüğü yaşar.
Manik aşamada, kişi daha az uyur ve aşırı enerjik olma hissi yaşayabilir. Davranışları da sıra dışı bir seviyeye çıkabilir ve etrafındaki insanların normalden farklı olarak değerlendirdiği kararlar alabilir.
- Bipolar bozukluğun manik aşamasında kişinin ruh hali oldukça yüksek olabilir.
- Kişi, enerjik olma hissiyle daha az uyur ve normalden daha az besleyici gıdalar tüketebilir.
- Manik bölüm sırasında aşırı aktivite ve hiperaktivite artabilir.
- Manik aşamada kişinin kelime seçimleri değişebilir ve konuşması hızlanabilir.
Bipolar bozuklukta, kişilerin manik aşamaları depresif aşamalarıyla tekrar edebilir. Bu nedenle, erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir.
Şizofreni Belirtileri
Şizofreni, genellikle gerçeklikten koparak, hayallere dalma ve tuhaf davranışlar gibi durumlarla anılır. Bu hastalığın en yaygın belirtileri arasında gerçeklikle bağlantısını kaybetmek, garip sesler duymak, söz konusu gariplikleri görmek yer almaktadır. Ayrıca, anksiyete veya depresyon gibi duyguların yanı sıra, düşünce bozuklukları, sosyal becerilerde bozulma ve duygusal donukluk gibi belirtiler de söz konusudur. Şizofreni gibi ciddi bir hastalık, etkilenen kişinin günlük hayatını olumsuz etkileyebilir ve zamanında teşhis ve tedavi edilmezse daha da kötüleşebilir.
Delüzyonel Şizofreni
Delüzyonel şizofreni, şizofreninin bir alt tipidir. Bu tipte, kişinin gerçeklik algısı bozulur ve çevresinde olup bitenleri yanlış yorumlayabilir. Delüzyonel şizofrenide kişi, gerçek dışı inançlar ve komplo teorileri geliştirebilir. Örneğin, kendisini takip edildiğine inanabilir ya da polisin, CIA veya farklı bir konseyin kendisini izlediğine inanabilir. Bu durumda, kişinin normal düşünsel işlevleri bozulabilir ve gerçeklik algısını kaybedebilir.
Delüzyonel şizofreni, kişinin günlük hayatını etkileyebilir ve iş, okul veya sosyal hayatında sorunlara neden olabilir. Tedavi edilmediğinde, bu durum şiddetli hâle gelebilir ve kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Bu nedenle, kişide delüzyonel şizofreniden şüpheleniliyorsa, erken müdahale ederek tedaviye başlanması önemlidir.
Katatonik Şizofreni
Katatonik şizofreni, şizofrenik bir rahatsızlık türüdür. Bu rahatsızlıkta, kişi hareketlerini ya da konuşmalarını kontrol edemeyebilir ve hareketleri yavaşlayabilir ya da tamamen durabilir. Kaslarda sertlik, uyku bozukluğu, iştah kaybı gibi fiziksel belirtiler de gözlemlenebilir. Ayrıca, kişi belirli bir konumda uzun süre kalmak veya yineleme gibi davranışlar sergileyebilir. Bu belirtiler, hastanın sosyal hayatını ve iş hayatını olumsuz etkileyebilir. Katatonik şizofreni tanısı koymak için doktorlar, hastanın belirtilerini ve öyküsünü dikkatli bir şekilde incelemelidir.
Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Kişilik bozukluğu, düşünce ve davranışlarda kalıplaşmış paternlerin olduğu bir zihinsel durumdur. Bu durum iş hayatında, kişisel ilişkilerde sorunlara ve sürekli çatışmalara neden olabilir. Şizoid kişilik bozukluğunda, kişi diğer insanlarla ilişki kurmakta zorlanır ve genellikle yalnız olmayı tercih eder. Borderline kişilik bozukluğunda, kişi büyük ruhsal çalkantılar yaşar ve duygusal olarak istikrarsızdır. Narsistik kişilik bozukluğu ise, kişinin kendisine karşı düşkünlüğü ve diğer insanları küçümsemesi ile kendini gösterir. Kişilik bozukluğu tedavisi, kişisel terapiler, grup terapileri, ilaç tedavileri gibi çeşitli yöntemlerle yapılmaktadır.
